Samen leren door doen! Vanuit patroonherkenning naar veranderstrategie
Ellen Kloet
Bij een groep opleidingen van Windesheim innoveren we onder het mom van Samen leren door doen. Innovatieprocessen hadden bij deze groep opleidingen de neiging om te stagneren. En dan moet ik het precies formuleren: bij de opleidingen werken hele innovatieve docenten en worden hele innovatie dingen gedaan. Maar het moment dat we deze initiatieven beet wilden pakken en op wilden tillen naar een gemeenschappelijk niveau, dan werd het moeizaam. En die moeizaamheid leidde tot soms onplezierige bijeenkomsten waarin de ene groep een ander standpunt innam dan de ander. Oftewel de mensen die veranderenergie hadden, werden gehinderd door de mensen die nog heel veel bezwaren zagen. En dan gingen we weer terug naar onze eigen ruimtes en waren we nog geen stap verder. Dit gedrag hebben we beschreven in een aantal patronen. Hier vind je er twee. Je herkent ze vast:
| Hoe dikker het plan hoe beter – Onophoudelijk vragen om meer duidelijkheid, om meer details. – Het moet kloppen! – Eerst precies beschrijven hoe het eruit ziet, dan pas doen. Duiding We willen het goed doen, dus proberen we alles uit te denken alsof het voorspelbaar is. Maar door met elkaar te blijven ontwerpen en te blijven ontwikkelen stellen we het ‘doen’ uit; het doen komt dan te laat en krijgt te weinig tijd en aandacht. Terwijl we het in het doen pas echt scherp krijgen, en niet op het ‘droge’. Wat versterkt dat er altijd vragen over blijven die we vooraf niet allemaal weten te beantwoorden. Het idee van voorspelbaarheid staat ook haaks op dat we mogen en willen ontdekken en innoveren. Die ruimte nemen we zo weg. Waardoor wat eruit komt niet echt vernieuwend meer kan worden. |
| Laten we het vooral niet spannend maken – Woorden als ‘natuurlijk’, ’gewoon’ en ‘iedereen’ – De neiging tot geruststelling. Duiding In de stukken en in vergaderingen is de toon zeker en geruststellend. Ongemak mag er niet zijn of moet snel van tafel. We nemen daarin graag het zekere van het onzekere, maar filteren daarmee de helft van de agenda af die juist onze aandacht het meest behoeft We hechten eraan om voorstellen als leuk, uitdagend in uitnodigend voor te stellen. Alsof motivatie van buiten moet komen en onzekerheid niet bij samenwerken en leren hoort. |
In totaal zagen we zeven van die patronen. Het werken met patronen hielp ons op verschillende manieren. Ten eerste was het heel leuk om ze te beschrijven: vooral om er een etiket op te plakken en ze uit te werken met een plaatje. Dat maakte het herkenbaar en uitgekristalliseerd. Er kwamen vragen als waarin verschilt het ene patroon nou van het andere? Is dit scherp genoeg geformuleerd? Ten tweede begonnen we ze te herkennen en te benoemen tijdens bijeenkomsten. En ten derde en het meest belangrijk, om vooral ook naar ons eigen gedrag te kijken als veranderaars of als leiders. Hoe reageren we op de geschetste patronen én hoe zouden we anders kunnen reageren? Bij patronen horen handelingsperspectieven. En zo verrijkten we ons handelingsrepertoire in een innovatieproces op een beschouwende en creatieve wijze.
Een veranderproces is zelden enkel vloeibaar. Het uitwerken van een patroon helpt om grip te krijgen op de situatie. Wij werkten de patronen uit in een aansprekende naam met korte samenvatting hoe je ze herkent, duiding van het patroon, de effecten van het patroon en handelingsperspectieven. Vervolgens zijn we als groep boven de patronen gaan hangen om te kijken of we tot een strategie konden komen. En die vonden we: we zagen dat kleinschalige initiatieven wel succesvol zijn, dat te lang in de theorie blijven hangen soms geen goed idee is en dat is de basis van onze strategie: Samen leren door doen!
Verder lezen?
We kregen bij het opstellen van deze patronen en bij het formuleren van de strategie hulp van Hans Vermaak. Hij vertelt in deze lezing meer over het werken met patronen: https://hansvermaak.com/blog/publicaties/videolezing-wat-te-doen-als-onderwijsvernieuwing-lastig-lijkt/
Ook dit boek van Daniëlle Braun is een aanrader: https://www.bol.com/nl/nl/p/patronen/9300000017199073/?bltgh=vTmJuQOhRtc-sX6r7XhBqw.2_6.7.ProductImage
